Wat is bewustzijn?
Waar kun je je allemaal bewust van zijn?
Kun je bewust zijn van jezelf?
Maar wie, wat of waar ben ‘jij’ dan?
En kun je bewust zijn?
Waar begint bewustzijn?
In de baarmoeder?
En waar eindigt het?
Bij de dood?
Hebben dieren bewustzijn?
En planten?
Heeft water bewustzijn?
En vuur?
En how about de aarde zelf – is zij een bewust wezen?

Waar is bewustzijn?

Hoe langer je nadenkt over bewustzijn, des te ingewikkelder wordt het. Want als je bewust bent van jezelf, wie is dan bewust van wat, of wat is bewust van wie? En waar bevindt dat bewustzijn zich eigenlijk? Als je het probeert te meten of te lokaliseren blijkt het nergens te vinden – ook niet in de hersenen, al spelen die wel een cruciale rol in de puzzel. Ondanks het ondefinieerbare karakter van bewustzijn zijn we stuk voor stuk toch onmiskenbaar bewust van het feit dat we bestaan!

Bewustzijn als samenspel van de vijf elementen

In alle mysteriescholen is de vraag ‘Wat is bewustzijn?’ een bron van inspiratie. In het taoïsme wordt bewustzijn als volgt in kaart gebracht:

Om te beginnen wordt het gezien als een samenspel van vijf afzonderlijke krachten: metaal, water, hout, vuur en aarde. Dit zijn de Vijf Elementen, de ingrediënten die zowel de natuur om ons heen als ons bewustzijn vormen.

(In Module 4 van de online training gaan we uitgebreid in op de Vijf Elementen. Meer info over Module 4)

Afhankelijk van hoe dit samenspel tussen de Vijf Elementen verloopt ontstaan er vijf verschillende vormen van bewustzijn, namelijk: Psychose, Verwarring, Specialisatie, Wijsheid en Realisatie. (We schrijven ze met een hoofdletter om aan te geven dat we hiermee de taoïstische definitie van deze woorden bedoelen en niet de betekenis die er doorgaans aan gegeven wordt – ook al zijn er zeker overlappingen!)

(In Module 1 van onze online training gaan we uitgebreid in op de betekenis van deze vijf bewustzijnsvormen. Meer info over Module 1)

Vijf vormen van bewustzijn

Een korte uiteenzetting van de vijf vormen van bewustzijn:

• Psychose is de laagste vorm van bewustzijn. De Vijf Elementen bewegen uit elkaar en raken elkaar kwijt. Er ontstaat destructief gedrag.
• Verwarring is de meest voorkomende vorm van bewustzijn. De Vijf Elementen bewegen door elkaar heen en werken elkaar tegen. Een eenduidige interpretatie van de werkelijkheid is onmogelijk.
• Specialisatie is de in onze cultuur hoogst gewaardeerde vorm van bewustzijn. De Vijf Elementen bewegen dezelfde kant op en werken samen aan het verkrijgen van steeds meer kennis over één onderwerp. Het bij-effect: weinig bewustzijn op de rest. Het archetype van specialisatie is de verstrooide professor.
• Wijsheid is een in onze cultuur zeldzame vorm van bewustzijn.  De Vijf Elementen bewegen gezamenlijk naar een middelpunt en beginnen daar te versmelten. Ook nu is er sprake van samenwerking, maar deze is niet gericht op het verkrijgen van specifieke kennis, maar op het ontwikkelen van een constructieve kracht die goed is voor het grotere geheel. 
• Realisatie is de hoogste en meest abstracte vorm van bewustzijn, ook wel Christus- of Boeddha-bewustzijn genoemd. De Vijf Elementen zijn volledig versmolten. Er ontstaat een allesoverheersend meebewegen met de natuur.

Wijsheid en Parelbewustzijn

Bij iedereen zijn in principe alle vijf de vormen van bewustzijn tegelijkertijd actief, maar de verhouding waarin verschilt per individu. Bij de meeste mensen is één van de eerste drie vormen van bewustzijn overheersend actief: Psychose, Verwarring of Specialisatie. De andere twee vormen, Wijsheid en Realisatie, komen eigenlijk maar heel weinig voor in onze cultuur. Wijsheid is de vorm van bewustzijn waar we ons bij Taotraining op richten. Om Wijsheid tot de dominante kracht in je bewustzijn te ontwikkelen bestaat in het taoïsme een heel concrete training. Deze training bestaat uit zeven stappen waardoor je zeven niveaus van Wijsheid kunt ontwikkelen. Het eerste niveau van Wijsheid wordt Parelbewustzijn genoemd. 

Om Parelbewustzijn te duiden kunnen twee symbolen behulpzaam zijn:

• De werkelijkheid als Storm
• Parelbewustzijn als het Anker in het Oog van de Storm. 

De werkelijkheid als Storm

Het beeld van de Storm komt voort een scherpe waarneming van de natuur om ons heen. Behalve glooiende velden en geurende bloemen zijn er ook donder en bliksem, lawines, tsunami’s en aardbevingen. Stormen razen over de zee, de kust en het land en maken slachtoffers bij mens, dier en plant.

Die storm hebben de taoïsten omarmd als symbool voor de werkelijkheid. Het leven wordt gezien als een aaneenschakeling van interacties met de Storm. Of je nu boodschappen doet of in de file staat, je been breekt tijdens de wintersport, hoopvol solliciteert of ontslagen wordt, verliefd wordt of iemand haat, rijkdom of armoede kent, gezond bent of juist ongezond – elke emotie, elke handeling, elke beweging, ja, werkelijk alles zien de taoïsten als persoonlijke interacties met de Storm. En zoals een storm die over de aarde raast een spoor van vernielingen achterlaat, zo heeft de Storm van het leven een destructief effect op onder meer ons bewustzijn, dat door de Storm in een staat van zijn wordt geduwd waarin Verwarring en Psychose dominant zijn. Hoe dieper in de Storm je je bevindt, des te psychotischer je wordt, des te moeilijker je kalm en helder blijft en des te destructiever je wordt voor jezelf en anderen.

De plek van absolute stilte

Wat het symbool van de Storm zo interessant maakt, is dat een storm niet alleen een destructief vermogen heeft, maar ook, precies in het centrum, een oog, een plek van absolute kalmte te midden van de chaos. In dit oog is het veilig, stil en mogelijk om de storm van binnenuit te aanschouwen, zonder erin te worden meegesleept.

Ook de Storm van de werkelijkheid heeft een dergelijk Oog: een plek waar je niet geraakt kunt worden door de Storm, niet beschadigd door de werkelijkheid, waar je helder kunt denken, waar Wijsheid regeert. 

Angst en verleiding

Als mens heb je feitelijk de keuze tussen twee richtingen in je leven: een beweging naar het Oog van de Storm toe – richting stilte, veiligheid en Wijsheid – en een beweging weg van het Oog van de Storm – richting chaos, destructie en Psychose.

De keuze voor náár het Oog van de Storm lijkt weliswaar voor de hand te liggen, maar twee grote krachten maken haar minder vanzelfsprekend dan ze lijkt:  angst en verleiding. Onder invloed van angst en verleiding ontstaat de neiging de rug naar het Oog van de Storm te keren en juist weg van het centrum, steeds dieper de ziedende werkelijkheid in te stappen. 

De Parel als Anker

Een taoïst zal er altijd naar streven om angst en verleiding het hoofd te bieden en, tegen de kracht van de Storm in, toch richting het Oog ervan te bewegen. Maar hoe doe je dat? Dit is waar Parelbewustzijn in het spel komt.

Het ontwikkelen van Parelbewustzijn is in feite niets anders dan een stukje van je bewustzijn permanent in het Oog van de Storm plaatsen, als een soort Anker. Heb je Parelbewustzijn, dan heeft een stukje van jezelf permanent contact met het Hart van de Werkelijkheid. Iets van jou kan zich permanent aan de Storm ontworstelen, de chaos ontstijgen, vanuit neutraliteit en wijsheid zien wat juist is en het gedrag van ‘de rest van jou’ overeenkomstig beïnvloeden. 

Effecten van Parelbewustzijn

Een aantal van de voornaamste effecten van deze bewustzijnssprong:

• Dankzij Parelbewustzijn ga je steeds minder uit verleiding en steeds meer uit verlangen handelen.
• Parelbewustzijn geeft je het vermogen meer lange-termijngericht te denken en te handelen en maakt je minder gevoelig voor de behoefte aan instant gratification die onze maatschappij zo kenmerkt.
• Parelbewustzijn maakt je minder kwetsbaar voor allerlei vormen van emotionele ontreddering en is dé manier om uit de emotionele rollercoaster te stappen die het leven soms kan zijn.
• De Parel helpt je glashelder aan te voelen of hetgeen iemand zegt zinnig of onzinnig is, of een beslissing die je neemt juist of onjuist is, wat ‘verhaal’ is en wat weldenkendheid is. Kortom: de Parel helpt je om helder te denken.
• De Parel maakt zelfonderzoek mogelijk, een belangrijke stap op weg naar zelfgenezing.

De Parel fungeert dus eigenlijk als een permanente reminder aan waar je naartoe wilt: naar het Oog van de Storm. Vanzelf ga je er steeds meer naar verlangen en stem je je denken en handelen steeds meer af op dat ene doel: het trainen van Wijsheid.