Wijsheid in tijden van Covid-19 (deel 1)

‘Hoe zou een taoïst met Covid-19 omgaan? Wat is wijsheid in een situatie zoals deze?’ Het is een vraag die ons geregeld wordt gesteld in relatie tot de zogeheten Corona-crisis.

Zeven niveaus
Hoe wijs om te gaan met Covid-19 – de vraag is simpel genoeg, het antwoord minder eenduidig. Om te beginnen onderscheiden de taoïsten namelijk zeven niveaus van Wijsheid. Een zevende ingewijde – zoals je iemand zou kunnen noemen die maximale wijsheid belichaamt; denk aan de historische Jezus, of Boeddha, of Krishna – zou waarschijnlijk héél anders omgaan met de huidige situatie dan laten we zeggen een tweede ingewijde – iemand met ‘Wijsheid-level’ twee.

Win-win-win
Wijsheid is een kracht, letterlijk een soort super power die je het vermogen geeft om win-win-win te kiezen en te handelen. Oftewel om veilig en constructief te zijn voor jezelf (win 1), de ‘ander’ (win 2) én het grotere geheel (win 3). Hoe wijzer iemand is, hoe groter dus iemands constructieve handelend vermogen. Een zevende ingewijde zou dus andere dingen kunnen doen – en letterlijk méér constructieve invloed uit kunnen oefenen – dan een tweede ingewijde. Daarmee is niet gezegd dat een zevende ingewijde die invloed ook zou aanwenden. Want wie zegt dat dat van Wijsheid zou getuigen? Alleen een zevende ingewijde kent het antwoord op die vraag.

De kunst van het niet-doen
‘Het antwoord van Wijsheid’ is bovendien nóóit eenduidig. De ‘vorm’ die Wijsheid aanneemt – hoe ‘Wijs handelen’ eruitziet, zich manifesteert – zal verschillen van context tot context, van situatie tot situatie, van persoon tot persoon. Wijsheid is niet op voorhand ‘te bedenken’; Wijsheid ontstaat, stroomt door je heen en zet zich om in handelen. Je bent niet wijs, je hebt toegang tot Wijsheid. Nog weer anders gezegd: ergens wijs mee omgaan doe je niet, je laat het gebeuren. Dit is wat de taoïsten met Wu Wei, de kunst van het niet-doen, bedoelen! Je lichaam is als het ware een instrument dat door Wijsheid wordt ‘benut’.

Drie kenmerken van Wijsheid
Hoewel de vorm van Wijsheid dus niet eenduidig is, is Wijs handelen wel herkenbaar. De drie belangrijkste kenmerken: Wijsheid is constructief, simpel en liefdevol.

• Als een actie schadelijk is – d.w.z. ten koste gaat van jezelf, de ander, of het grotere geheel – dan is ze zeker niet wijs. Is een handeling daarentegen constructief – dat wil zeggen veilig, helend, oplossend, creatief – op elk van die drie niveaus, dan weet je: Wijsheid is hier actief.
• Als wat iemand doet gecompliceerd is, is dat ook een aanwijzing: hoogstwaarschijnlijk erg intelligent, maar vermoedelijk niet Wijs! Intelligentie is het vermogen om complexiteit te creëren, Wijsheid het vermogen om die complexiteit te vereenvoudigen.
• Als je handelt vanuit angst kun je er gif op innemen: dat nodigt geen Wijsheid uit. Liefdevol handelen – liefdevol voor jezelf, de ander en het grotere geheel – dát is Wijsheid in actie.

(Let op, ‘liefde’ is een term die zo vaak – bewust of onbewust – wordt misbruikt dat we hem hier liever niét zouden gebruiken. In een omschrijving van Wijsheid kunnen we er echter niet omheen. Laat in elk geval duidelijk zijn dat de liefde die wij hier bedoelen met nadruk niet het gevoel betreft dat veel mensen als ‘liefde’ omschrijven. Vaak wordt ‘liefde’ ervaren vanuit een tekort – we voelen ‘liefde’ voor een ander omdat die een behoefte bevredigt, een leegte vult – en dus vanuit een voorwaardelijkheid: de ‘liefde’ is immers afhankelijk van verwachtingen die de ander waar moet maken. Dit soort ‘liefde’ gaat vroeg of laat altijd ten koste van ofwel jezelf, ofwel de ander, ofwel allebei en leidt dus per definitie niet tot een win-win-win. De liefde die wij hier bedoelen is er één van overvloed, ‘volheid’ en onvoorwaardelijkheid en is goed voor alles en iedereen.)

Een stukje Wijsheid
Bij Taotraining beschikken we niet over de expertise die nodig is om jezelf tot het hoogste niveau van Wijsheid te ontwikkelen. Reinoud Eleveld, de grondlegger van Taotraining, heeft niveau Eén, Parelbewustzijn, echt eigen gemaakt (dat kostte hem 25 jaar) en sinds een jaar of tien is hij bezig met niveau Twee, Zwaardbewustzijn. Het Taotraining-curriculum, de kennis die we jou aanbieden, heeft dan ook vooral betrekking op het eerste niveau van Wijsheid en een stukje van Twee. Het is dus vanuit dát perspectief dat we de hoofdvraag van dit artikel kunnen beantwoorden.

Allemaal aan de Wijsheid
Dus nogmaals: hoe wijs om te gaan met Covid-19? Stel je die vraag op een collectief niveau – dus: Wat is ervoor nodig om met deze ‘crisis’ zodanig om te gaan dat we haar snel achter ons kunnen laten? Wat zou een wijs beleid zijn, wijze maatregelen? – dan is daar vanuit ons (beperkte) perspectief één antwoord op te formuleren: allemaal Wijsheid ontwikkelen! Beleidsmakers zouden hun beleid dan kunnen laten ontstaan vanuit Wijsheid, het ‘volk' zou dat beleid vanuit Wijsheid benaderen – en het is dan zelfs maar de vraag of er ‘maatregelen’ nodig zouden zijn.

Gandhi & Mandela
Dit is natuurlijk een antwoord waar we in het hier en nu maar weinig aan hebben. Want voordat iedereen contact heeft met Wijsheid, zal er (vermoedelijk) nog heel wat water door de rivier moeten stromen. Daarvan uitgaande is er nog een tweede antwoord op deze vraag te formuleren: zelf zo’n hoog niveau van Wijsheid belichamen, dat je eigen geïnspireerd handelend vermogen – en daarmee je inspirerende invloed/macht – zo groot wordt, dat je zelf zo’n grote en constructieve invloed op de situatie uit kunt oefenen, dat je de hele samenleving als het ware ‘meekrijgt’ in je Wijsheidstrilling. In theorie zou het derde niveau van Wijsheid hiertoe kunnen volstaan. Je kunt nu denken aan historische figuren zoals Nelson Mandela en Mahatma Gandhi: in hun eentje waren zij in staat een heel volk op sleeptouw te nemen en de geschiedenis van dat volk constructief te beïnvloeden.

IJdele hoop
Ook hier geldt natuurlijk dat – met alle respect! – de kans heel klein is dat jij je op korte termijn tot een derde ingewijde ontwikkelt. En gaan zitten wachten totdat er in ons kikkerlandje – of ergens anders op de planeet – een Gandhi-achtige figuur opstaat die ons uit de pandemie zal leiden, is een nog twijfelachtiger strategie. Kortom: het lijkt ijdele hoop om erop te vertrouwen dat we als mensheid op een collectief niveau op korte of middellange termijn in staat zullen zijn om vanuit Wijsheid met een fenomeen als Covid-19 om te gaan.

De angst regeert
Want laten we eerlijk zijn: hoe we de afgelopen veertien maanden met Covid-19 om zijn gegaan, vertoont niet of nauwelijks kenmerken van Wijsheid. De destructieve impact van het anti-Corona-beleid op allerlei facetten van de samenleving was enorm. Wat er aan beleid en maatregelen is verzonnen in een poging het virus te ‘verslaan’, is nogal gecompliceerd. En dat is niet ontstaan vanuit liefde, maar het was – en is – de angst die regeerde (regeert) bij verreweg de meeste mensen: angst voor uitpuilende ziekenhuizen, angst om besmet te worden of het virus door te geven, angst voor de dood.

Wie wil jij zijn?
Let op: dit zijn geen oordelen, maar constateringen. We beweren hier niet dat de beleidsmakers ‘fout’ zaten en dat ‘wij van Taotraining’ weten hoe het ‘beter’ moet. We observeren simpelweg dat we als samenleving niet zo Wijs met Covid-19 om( zijn ge)gaan. En we beweren dat het anders kan: constructiever, eenvoudiger en minder vanuit angst. Dat idee maakt ons gelukkig – niet omdat Wijsheid ‘beter’ zou zijn, maar omdat Wijsheid past bij wie wij willen zijn en wat wij in ons leven willen ervaren. Hoe je expressie geeft aan jezelf, zowel in algemene zin als specifiek m.b.t. Covid-19, dat is een persoonlijke keuze die ieder voor zich moet maken. Wij voelen ons goed bij – en kiezen dus voor – Wijsheid.